Αγαπητές φίλες και φίλοι, συντρόφισσες και σύντροφοι,
Σήμερα για μένα είναι μια πολύ ξεχωριστή στιγμή. Η πρώτη μου συνάντηση με το Αιγαίο έγινε υπό παράδοξες αλλά και ποιητικές συνθήκες, το Φεβρουάριο του 1999 – τότε που ξέσπασε η μεγάλη κρίση με τον Οτσαλάν.
Ήμουν τότε υφυπουργός Δημόσιας Διοίκησης, με υπουργό τον Αλέκο Παπαδόπουλο και πρωθυπουργό τον Κώστα Σημίτη. Μόλις είχα συλλάβει την ιδέα των ΚΕΠ. Και μέσα σε αυτή την κρίση, ο πρωθυπουργός μου λέει:
«Σταύρο, θα πας στο Αιγαίο».
Αντέδρασα – έντονα. «Πρόεδρε, τώρα; Τώρα που ξεκινάμε την υλοποίηση της ιδέας;»
Και μου απάντησε:
«Σταύρο, καταλαβαίνεις σε τι κρίση βρισκόμαστε; Θέλω μια ματιά ενός στεριανού στο Αιγαίο».
Κι έτσι ξεκίνησε αυτό το ταξίδι. Ένα ταξίδι γεμάτο αποκαλύψεις.
Από την πρώτη μέρα αισθάνθηκα δέος. Όπως συνηθίζω, όταν αναλαμβάνω κάτι, το ψάχνω σε βάθος. Και αυτό έκανα. Κάλεσα ομάδες, ανθρώπους, τοπικούς φορείς, για να καταλάβω την αλήθεια. Και τότε είδα την πραγματικότητα: ό,τι σχεδιάζαμε για τη στεριά, το “φορούσαμε” στα νησιά. Σαν να βάζεις το ίδιο κοστούμι σε έναν που ζυγίζει 80 κιλά και σε έναν που είναι 120. Δεν γίνεται. Το σκίζει.
Στο Καστελόριζο, ένα πανέμορφο κτίριο πρόνοιας ήταν άδειο. Γιατί; Γιατί δεν υπήρχαν δικαιούχοι. Οι πολιτικές της στεριάς απαιτούσαν πολύτεκνους – που δεν υπήρχαν. Οι αγρότες δεν μπορούσαν να πάρουν προνόμια γιατί δεν ήταν «κατά κύριο επάγγελμα» αγρότες. Στα νησιά, οι άνθρωποι έχουν πολλαπλές δραστηριότητες – αγρότης, νοικιάζει δωμάτια, κάνει μεροκάματα. Άρα αποκλεισμένοι. Δημόσιες πολιτικές χωρίς καμία επαφή με την πραγματικότητα.
Τι έκανα τότε; Ανέθεσα μια μελέτη. Τον Απρίλιο του 1999 την είχα στα χέρια μου. Τα τρία βασικά προβλήματα που ανέδειξε;
- Η απουσία του κράτους.
- Η υγεία.
- Οι μεταφορές.
Αυτονόητα. Αλλά ξεχασμένα.
Κι όμως – υπήρχε ένα φως. Μια δημόσια πολιτική που λειτουργούσε καλά: η παιδεία. Ο Γιώργος Παπανδρέου είχε στείλει εκπαιδευτικούς ακόμα και στα πιο μικρά σχολεία. Στο Καστελόριζο, 11 παιδιά – 12 καθηγητές! Αυτό ήταν νησιωτική πολιτική με νόημα.
Αποφάσισα να κάνω κάτι ουσιαστικό. Μαζέψαμε 100 δημάρχους και κοινοτάρχες στη Σέριφο. Και εκεί εκφωνήθηκε για πρώτη φορά η θεωρία της νησιωτικότητας:
Όλες οι δημόσιες πολιτικές πρέπει να φτάνουν ισότιμα σε κάθε γωνιά της χώρας. Αν είναι δημοκρατικό το κράτος, τότε κάθε πολίτης – σε νησί ή στη στεριά – έχει το ίδιο δικαίωμα.
Έτσι ξεκίνησε το Πρόγραμμα “Αστερίας”. Ήταν ο πρόδρομος των ΚΕΠ. Φτιάξαμε 100 γραφεία του πολίτη σε ένα χρόνο. Ενσωματώσαμε τις πρώτες ψηφιακές υπηρεσίες. Κάναμε συνέδρια – στη Σύρο, στη Μήλο, στον Μόλυβο με την Άννα Διαμαντοπούλου. Ο κόσμος μας υποδέχτηκε με ενθουσιασμό.
Όμως – η συνέχεια; Ποια συνέχεια;
Το 2001 περάσαμε ρήτρα νησιωτικότητας στο Σύνταγμα – και ακόμα δεν έχει εφαρμοστεί με νόμο. Η Συνθήκη της Λισαβόνας μάς έδωσε τον πυλώνα της εδαφικής συνοχής, τόσο σημαντικό για την πατρίδα μας – και ούτε αυτό εφαρμόστηκε. Ο Καλλικράτης μίλησε για τη νησιωτικότητα – αλλά μόνο στα χαρτιά.
Πόσες φορές εγκαταλείψαμε τα σωστά εργαλεία! Μεγάλο παράδειγμα η ολιστική προσέγγιση: μνημεία, φύση, πολιτισμός, αγροδιατροφή, τουρισμός – όλα σε έναν σχεδιασμό. Ιδανικό για τα νησιά μας.
Ή ακόμα, το σχέδιο για το “Μετρό του Αιγαίου” – ένα σύστημα μετεπιβίβασης που θα εξασφάλιζε ότι κάθε νησιώτης, ακόμη και από τα πιο απομακρυσμένα νησιά, μπορεί να είναι στον Πειραιά αυθημερόν. Ένα πλήρως μελετημένο, έτοιμο σχέδιο – και όμως, έμεινε στο συρτάρι.
Σήμερα, όμως, ξαναβλέπω την ελπίδα. Την βλέπω στα μάτια σας, την ακούω στις εισηγήσεις σας. Ήρθε η ώρα να ξαναφέρουμε στο προσκήνιο αυτές τις πολιτικές. Όχι για να κερδίσουμε απλώς εκλογές – αλλά για να πρωτοπορήσουμε ξανά. Να δώσουμε συγκεκριμένες λύσεις με σαφήνεια και πίστη.
Και για να το πετύχουμε αυτό, χρειαζόμαστε ένα κράτος που λειτουργεί.
Η πρότασή μου είναι ξεκάθαρη:
Να βάλουμε την μεταρρύθμιση του κράτους στο κέντρο του προγράμματός μας.
Να μιλήσουμε για τις τρεις βασικές ροές του κράτους:
- Τη ροή του ανθρώπινου δυναμικού
- Τη ροή του χρήματος
- Τη ροή των διαδικασιών
Χωρίς αυτές, δεν υπάρχει πραγματική αξιολόγηση. Χωρίς αυτές, δεν υπάρχει παραγωγή δημόσιου αγαθού. Δεν υπάρχει κράτος στην υπηρεσία του πολίτη.
Και μέσα σε αυτό το πλαίσιο, η νησιωτικότητα δεν είναι μια ειδική περίπτωση. Είναι πυλώνας ισότητας. Είναι το «τίμα τον πατέρα σου και τη μητέρα σου» των πολιτικών μας.
Ας ξεκινήσουμε με εσωτερικό διάλογο, ας καταλήξουμε σε συγκεκριμένες προτάσεις, και μετά – διάλογος με την κοινωνία. Απεριόριστος, ανοιχτός, δημοκρατικός.
Και ας φτιάξουμε επιτέλους μια πραγματική, ολιστική νησιωτική πολιτική. Με περιφέρειες, με νησιωτικούς δήμους, με εφαρμογή των εργαλείων που έχουμε εδώ και 25 χρόνια.
Κλείνω με μια προσωπική εξομολόγηση:
Κάποια στιγμή πίστεψα πως όλα αυτά δεν θα ξαναβρούν φωνή. Ότι δεν θα ξαναπιάσουν τόπο. Όμως σήμερα – με εσάς εδώ – ξαναγεννιέται η ελπίδα. Και αυτή η ελπίδα μπορεί να γίνει πράξη.
Σας ευχαριστώ από καρδιάς.