Από τα πρακτικά του συνεδρίου
“Για τον Πολιτισμό και τον Τουρισμό”
Ιούλιος 2011, στην αίθουσα Γερουσίας της Βουλής

Έχει ήδη παραχθεί ένα πολύ σημαντικό διανοητικό κεφάλαιο, το οποίο θέλω ευθύς αμέσως να σχολιάσω. Για να γίνει αυτό όμως, θέλω να ξεκαθαρίσω μία σύγχυση που αισθάνομαι ότι ίπταται στην αίθουσα.
Επειδή ακούσαμε πολλούς ορισμούς και προσεγγίσεις για τον πολιτισμό. Θέλω να διαχωρίσω, για να γίνω πιο σαφής αμέσως μετά, τρεις πολύ διακριτές έννοιες.
Είναι άλλο τα προϊόντα του πολιτισμού, ότι προϊόντα έχουν παραχθεί, είτε παλαιότερα η κληρονομιά μας, είτε σύγχρονα, από τους σύγχρονους δημιουργούς.
Είναι άλλο πράγμα το επίπεδο πολιτισμού, που είναι το επίπεδο όχι μόνο της παραγωγής καλλιτεχνικού έργου, αλλά και του επιπέδου μιας κοινωνίας, του επιπέδου όχι τόσο πολύ του μορφωτικού, αλλά του βιωματικού και του αισθητικού επιπέδου μιας κοινωνίας.
Αυτός ήταν ο ορισμός του Χατζιδάκι για να μιλήσουμε και λίγο για το Χατζιδάκι σε αυτήν την αίθουσα και όχι που την έχει μονοπωλήσει ο Ελύτης.
Και είναι άλλο εντελώς πράγμα οι κρατικές πολιτικές για τον πολιτισμό. Σήμερα εδώ μιλάμε για αυτό κυρίως. Δεν είμαστε σε μία συνάντηση φιλολογική για να αναλύσουμε τι σημαίνει πολιτισμός.
Οι κ.κ. Πέμυ Ζούνη και Μάγια Τσόκλη που κάνανε αυτό το καταπληκτικό πράγμα σήμερα και εγώ συγκινούμαι πραγματικά. Ήμουν πολλά χρόνια εδώ σε αυτήν την αίθουσα. Συγκινούμαι που γίνεται αυτό σήμερα. Για αυτό θα προσπαθήσω να γίνω όσο γίνεται πιο πρακτικός.
Ύστερα για τον τουρισμό. Επειδή σας βεβαιώνω ότι τρόμαξα με τον κύριο Λυγερό και θα σας πω σε τι με τρόμαξε ο κύριος Λυγερός. Είναι άλλο πράγμα ο τουρισμός ως φαινόμενο και ως βίωμα του ανθρώπου, που ταυτίζεται με τη πολιτιστική του έκφραση και είναι άλλο πράγμα η κρατική πολιτική για τον τουρισμό.
Αυτά θέλω να τα αποσαφηνίσουμε σιγά – σιγά όσο θα ξετυλίγω τη σκέψη μου. Την οποία έχω χωρίσει για να είναι όσο γίνεται πιο σαφής σε τρεις ενότητες.
Ενότητα πρώτη. Το μεγάλο θέμα του νέου Υπουργείου και κατά πόσον αυτό το Υπουργείο είναι κάτι καλό ή κάτι κακό. Εγώ προτιμώ την αμφισημία και τις αβεβαιότητες της Μάγιας, παρά τις βεβαιότητες του Υπουργού και σας το λέω ξεκάθαρα.
Γιατί μπορεί αυτό το πράγμα να βρίσκει πολλές ταυτίσεις στο επίπεδο των ανθρώπινων συμπεριφορών, στο επίπεδο των κρατικών πολιτικών. ‘Όμως είναι μία σχέση ολέθρια. Μία τέτοια σχέση εγώ έζησα ως Δήμαρχος στη Καλαμάτα και εν συνεχεία την παρακολουθούσα διαρκώς.
Ήταν η σχέση ανάμεσα στο περιβάλλον και τα δημόσια έργα. Όταν ενοποιήθηκαν αυτές οι δύο πολιτικές, ήταν μία τεράστια ήττα για το περιβάλλον. Και ξέρετε γιατί;
Γιατί το περιβάλλον ήταν ένα σύστημα αξιακό, ενώ τα δημόσια έργα ήταν ένα μέγεθος οικονομικό. Κυρίες και κύριοι, φύγετε σας παρακαλώ από τον ρομαντισμό του τι είναι πολιτισμός και τι είναι τουρισμός. Ελάτε στις πολιτικές κρατικές.
Στις πολιτικές κρατικές. Ο Υπουργός Πολιτισμού καλείται να υπηρετήσει ένα σύστημα αξιακό, ενώ ο Υπουργός Τουρισμού καλείται να υπηρετήσει δείκτες οικονομικούς.
Από τη φύση τους αυτά τα πράγματα είναι αντίθετα και η προσπάθεια σύνδεσής τους είναι επικίνδυνη. Θέλω να πω δηλαδή, ότι σε κάθε βήμα και ιδιαίτερα σε μία εποχή μεγάλων οικονομικών δυσκολιών, θα έχουμε συνέχεια πειρασμούς των δεικτών και συνέχεια απειλές για όλο το φαινόμενο το πολιτισμικό.
Κάτι τελευταίο που έζησα ως βουλευτής στη τελευταία μου θητεία. Με την ιδιότητα του συντονιστή περιβάλλοντος του ΠΑΣΟΚ με το περίφημο χωροταξικό του τουρισμού.
Ξέρετε τι ήταν αυτό; Μπορούσε ο καθένας πολίτης με 150 στρέμματα όπου και αν τα αγόραζε, να καταλύσει όλη τη πολεοδομική νομοθεσία και να χτίσει ακόμα και στα καλύτερα φιλέτα της χώρας. Πως απαντάς σε αυτό; Πως απαντάς σε αυτή τη βίαιη παρεμβολή εν ονόματι ξέρετε τίνος; Ότι επειδή η χώρα έχει οικονομικά προβλήματα, ποιο ήταν το όραμα αυτών που δημιούργησαν αυτό; Οι δείκτες είναι πάλι.
Αυτό για το οποίο παλεύει σήμερα η χώρα. Είδε δηλαδή ότι θα έχουμε 1 εκατομμύριο παραθεριστές από την Ευρώπη και εν ονόματι αυτού του εισοδήματος του οικονομικού, καταλύουμε κάθε έννοια πολιτισμού και περιβάλλοντος.
Συνεπώς θέλω να είμαστε πολύ συγκρατημένοι σε αυτό και θέλω όλοι όσοι υπηρετείτε πια σήμερα εδώ και πρώτος ο Υπουργός, να το έχουνε πάντα στο μυαλό τους, ότι σε αυτήν την αέναη μάχη πρώτα είναι τα αξιακά και μετά οι δείκτες.
Γιατί θα χαθεί το παιχνίδι όπως χάθηκε στο περιβάλλον. Το ξέρετε ότι στο ενιαίο Υπουργείο για 20 χρόνια εγώ ως Δήμαρχος συνεργάσθηκα στενά με τον αείμνηστο Αντώνη Τρίτση και το Στέφανο Μάνο που ήταν σπουδαίοι Υπουργοί Περιβάλλοντος και τότε και εγώ ως Δήμαρχος πετούσα.
Όταν έφυγαν αυτοί παραλίγο να με σκοτώσουν, όταν ήθελα να ρίξω τους ορόφους στη Καλαμάτα. Γιατί δεν ειχα μία πολιτική περιβάλλοντος κεντρική, να με προστατεύει στοιχειωδώς. Και μία παρένθεση. Θα είναι πιο πλήρης η συνάντησή σας αν έχετε και μια τρίτη καρέκλα εδώ για το περιβάλλον.
Σας το συνιστώ για την επόμενη φορά. Έτσι δηλαδή θα είναι πιο ενιαίος ο κύκλος σας. Έτσι πιστεύω. Για τη σύγχρονη ταυτότητα ως χώρα. Είναι η κληρονομιά μας, που είναι ένα πολύ μεγάλο πράγμα.
Είναι η φύση. Αυτή η πανέμορφη φύση, ένα άλλο μεγάλο πράγμα. Είναι η σύγχρονη δημιουργία που είναι η πιο αδικημένη. Δεν την έχουμε προβάλλει καθόλου και ελπίζω αύριο που έχετε τη θεματική αυτή ενότητα να αναδειχθεί αυτό το ζήτημα και είναι τέλος αυτό που τόσο γλυκά είπες με τις αντιθέσεις του, οι ανθρώπινες συμπεριφορές και πως αυτές εκδηλώνονται κάθε φορά από τον ταξιτζή όπως είπε, μέχρι τον πιο φιλόξενο σερβιτόρο σε ένα εστιατόριο.
Ας δούμε τώρα ποιο είναι το συγκριτικό πλεονέκτημα έναντι οποιασδήποτε άλλης ημερίδας γίνεται οπουδήποτε; Αυτό που κάνετε τώρα εδώ. Είναι ότι είσαστε βουλευτές και εμένα πάντα το μεγάλο μου παράπονο ως βουλευτή, ήταν ότι δεν είχα εξασκήσει το βασικό μου δικαίωμα από το Σύνταγμα. Να νομοθετώ.
Και επειδή έχετε μία ηγεσία που μπορείτε να συνεννοηθείτε, εγώ θα έλεγα όλος αυτός ο προβληματισμός και όποιος θα επακολουθήσει, να καταλήξει σε νόμο.
Ελάτε τώρα να δούμε μαζί πως θα τη δομήσουμε αυτή τη φιλοδοξία, για να είναι φερέγγυα και να είναι και αποτελεσματική. Εδώ λοιπόν έχουμε να δούμε μερικές ενότητες και πως από αυτές τις ενότητες θα βγάλουμε προτάσεις.
Είναι η ενότητα για την πολιτιστική κληρονομιά. Είναι η ενότητα για τον σύγχρονο πολιτισμό και για άλλα ζητήματα.
Θα ήθελα να σας κάνω μια νύξη για το θέμα της ανάδειξης της πολιτιστικής κληρονομιάς. Να δώσω έτσι μία γεύση, μία πρώτη γεύση.
Η πολιτική για να μπορέσει να νικήσει, πρέπει να πάει με τις δυνάμεις του καλού. Πρέπει δηλαδή να στρατευθεί με τις δυνάμεις εκείνες που θα πάνε τη χώρα μπροστά.
Στην πολιτιστική κληρονομιά οι δυνάμεις του καλού ξέρετε ποιές είναι; Η εποποιία των αρχαιολόγων της χώρας μας. Οι αρχαιολόγοι μας είναι εποποιία. Όλοι μας τους πετροβολούσαμε επί δεκαετίες για να υποχωρήσουν απέναντι σε τι; Στη προστασία των μνημείων. Και είναι οι μόνοι που άντεξαν. Κανένας άλλος κλάδος δεν άντεξε και μιας και είμαστε σε δύσκολες εποχές, είναι και οι μόνοι αδιάφθοροι του δημόσιου τομέα.
Προσέξτε όμως την αντίφαση. Αυτή η άκαμπτη συμπεριφορά τους δημιούργησε μία τέτοια εσωστρέφεια, που αποξένωσε τα μνημεία από τη κοινωνία.
Αυτόν το γρίφο πως θα τον λύσουμε; Εμένα ξέρετε από χρόνια αυτό με κατέτρωγε και μάλιστα ως αίτημα μου δημιουργήθηκε όταν ήμουν Υπουργός Πολιτισμού, για αυτό το λόγο δημιουργήθηκε το ΔΙΑΖΩΜΑ.
Θα αναφερθώ σε δύο σημεία, για να αντιληφθείτε το φαινόμενο και φανταστούμε και το πολιτιστικό προϊόν στο πεδίο της κληρονομιάς.
Τα πιο ελκυστικά μνημεία είναι οι αρχαίοι χώροι θέασης και ακρόασης. Θέατρα, ωδεία, στάδια, συνολικά 150 σε αριθμό.
Στον μεταπολιτευτικό κύκλο πόσοι αναστηλώθηκαν από αυτούς τους χώρους; 10 -12 χώροι. Γιατί; Γιατί είναι αβοήθητοι οι αρχαιολόγοι. Γιατί δεν έχει συντρέξει όλη η κοινωνία σε αυτή τη μεγάλη υπόθεση κληρονομιάς.
Θέλει δηλαδή μία στράτευση του συνόλου των πολιτών και των θεσμών της χώρας για την ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς.
Και η ανάδειξη αυτή έχει πολλή μεγάλη απόσταση από την εμπορευματοποίηση. Είναι μία λεπτή κόκκινη γραμμή που θέλει πολύ μεγάλη προσοχή.
Είναι όλα αυτά τα ζητήματα που πρέπει να επιλυθούν και πρέπει να προσέξουμε πάρα πολύ. Εγώ λοιπόν σας υπόσχομαι ότι αύριο θα σας έχω μία πλήρη πρόταση για αυτό που επιστρατεύτηκα να κάνω.
Για το κομμάτι της κληρονομιάς. Προσπαθήστε να αντλήσετε από όλους τις προτάσεις τους, για να φτάσετε όχι στη φιλοδοξία ενός τεύχους, αλλά μιας πρότασης νόμου για όλο το φάσμα του πολιτισμού, του τουρισμού και εγώ θα πρόσθετα, και του περιβάλλοντος.
Οι πολιτικές ξέρετε μπορεί να διαπρέψουν παντού όταν είναι με τις δυνάμεις του καλού. Εκεί που δεν έχουν την απόλυτη ισχύ, αλλά έχουν μεγάλη ισχύ, είναι αυτό που λέγαμε στο επίπεδο του πολιτισμού. Δηλαδή στη διαμόρφωση των συμπεριφορών, που είναι και άλλα πράγματα που τους διαμορφώνουν, δεν είναι μόνο η πολιτική.
Τουλάχιστον όμως σε αυτό η πολιτική μπορεί να είναι υπόδειγμα. Και θα τελειώσω πάλι με μία κουβέντα του Μάνου του Χατζιδάκι, που όταν ήμουν νεαρός Δήμαρχος και ερχόταν δωρεάν παρακαλώ, με όλο το Τρίτο Πρόγραμμα που μου είχε φέρει στη Καλαμάτα, επειδή είχε δει τη διαθεσιμότητα.
Το ωδείο το είχε φτιάξει ο ίδιος. Είχε φέρει τον Γιώργο τον Κουρουπό και τον είχε κάνει Διευθυντή. Και όλοι οι καλλιτέχνες τότε κατέβαιναν δωρεάν στη πόλη για να με βοηθήσουν.
Γιατί όταν πήγα και του ζήτησα βοήθεια, τον πήραν τα δάκρια και μου το έστελνε όλο. Μου είχε πει τη κουβέντα λοιπόν και κλείνω με αυτήν. Μου είχε πει, Δήμαρχε, η πολιτική και ο πολιτισμός έχουν δύο μεγάλους εχθρούς. Το θέμα είναι πως περνάς από ανάμεσα.
Είναι ο λαϊκισμός και ο ελιτισμός, ο οποίος έχει περισσέψει στη πολιτική ζωή τα τελευταία χρόνια. Αν δεν γίνει αυτή η ανάταξη, δεν έχουμε πάρα πολλές ελπίδες. Σας ευχαριστώ πολύ.


Τι πιστεύω για τον Πολιτισμό