ΠΟΛΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Συνέδριο ΚΕΔΚΕ “Πόλη και Πολιτισμός” Ζάκυνθος 18-20 Απριλίου 2001 Πόλη χωρίς πολιτισμό δεν υπάρχει.. Κι εξαφανίζονται οι τοπικές αρχές μιας πόλης, ο δήμαρχος και το δημοτικό της συμβούλιο, που δεν έχουν συμπεριλάβει στις δραστηριότητές της τον πολιτισμό είτε ως περιφρούρηση της συνέχειας της πόλης είτε ως δυνατότητα έκφρασης του πολίτη που αποτελεί το πολιτιστικό παρόν και μέλλον της. Το πολιτιστικό πρόγραμμα της πόλης πρέπει να αναπτυχθεί με τέτοιο τρόπο που να αφορά όλους τους πολίτες. Αυτό είναι το συμπέρασμα στο βασικό ερώτημα πώς θα αποφύγεις τις συμπληγάδες του λαϊκισμού και του ελιτισμού, που με βασάνισε όταν ήμουν δήμαρχος σε μια συζήτηση που διήρκεσε τέσσερα χρόνια και στην οποία πήραν μέρος τουλάχιστον 100 διανοούμενοι της χώρας. Πώς μπορεί, όμως, ένα πρόγραμμα τοπικής πολιτιστικής ανάπτυξης να είναι ποιοτικό και ταυτοχρόνως να αγγίζει με τον ένα ή τον άλλο τρόπο όλους τους πολίτες της; Το εγχείρημα της Καλαμάτας διαμορφώθηκε σε τρεις ομόκεντρους κύκλους: -Ο ένας κύκλος, ο πλέον μαζικός, αφορούσε τη διασπορά των πολιτιστικών κτιρίων και των σημαντικών εκδηλώσεων σε όλο το εύρος της πόλης. Και όλα αυτά στην καθημερινή τους λειτουργία, αλλά και με τα έκτακτά γεγονότα λειτουργούν σαν ένα δίχτυ – παγίδα στην πόλη, στο οποίο, δεν μπορεί, κάποτε θα πέσει κάποιος μέσα είτε περπατώντας είτε βλέποντας μπροστά του είναι ένα ωραίο κτίριο ή μια εκδήλωση. -Ο δεύτερος ομόκεντρος κύκλος, για πιο υποψιασμένους, είναι ένα κύκλος ειδικών εκδηλώσεων, σεμιναρίων γύρω από ζητήματα τέχνης και πολιτισμού. -Ο τρίτος κύκλος είναι εκείνος των εργαστηρίων τεχνών, που δημιουργήθηκε με ένα τρόπο πολύ φιλικό προς τον πολίτη. Θυμάμαι μια φράση που μου είχε πεί ο Χατζιδάκις ο οποίος δεν συμπαθούσε τα ωδεία, γιατί καθιστούσαν τη μουσική από παιχνίδι -<δεν είναι τυχαίο ότι λέμε παίζω μουσική>, έλεγε- σε μια απίστευτη δοκιμασία για τα παιδιά. Γι΄αυτό όλα τα εργαστήρια τεχνών (και το ωδείο και το εικαστικό εργαστήρι και της κεραμεικής και του χορού) έχουν στηθεί με αυτό το πνεύμα στην Καλαμάτα ώστε να μπορεί ο καθένας να μπει με πολύ μεγάλη άνεση και να παραμείνει με διάφορες μορφές σχέσης από την πλέον χαλαρή, δηλαδή σε κύκλους ερασιτεχνικούς μέχρι τη απόλυτη επαγγελματικότητα.. Μπορούν να πάνε νέοι από 3 – 73 ετών στο καθένα από αυτά και να μείνουν από λίγους μήνες έως πολλά χρόνια. Το ζητούμενο βέβαια από αυτά δεν είναι να βγάλεις επαγγελματίες αλλά να αγγίξεις τις ψυχές των ανθρώπων και να τους αγγίξει κι αυτούς ο μαγικός χώρος και τα μηνύματα των τεχνών που έχουν τεράστια επιρροή στην ψυχή τους και στις προσωπικές τους αξίες. Διαμορφώνεις έτσι πολίτες που ξέρουν τί να διεκδικήσουν για την πόλη τους. Και αυτοί οι πολίτες ήταν πάντα ο μεγαλύτερος σύμμαχός μου για όλες τις μεγάλες τομές που έκανα στην πόλη ακόμη και στα πιο κλασικά της πράγματα, όταν ήθελα να δώσω μια μάχη ας πούμε για να κάνω μια ωραία πλατεία ή να κάνω ένα μεγάλο αναπτυξιακό έργο. Μπορούσα πια να μιλώ όχι με το παρόν, αλλά με το μέλλον μέσα από πολίτες που μπορούσαν όχι μόνο να βλέπουν με την ευαισθησία τους το μέλλον της πόλης, αλλά να έχουν ταυτισθεί με την τύχη της. Το δεύτερο μεγάλο ζητούμενο -κι αυτό το είδα και το χαίρομαι πια στην Καλαμάτα, αλλά ήταν και το όραμά μου για όλη την χώρα όταν ήμουν Υπουργός Πολιτισμού- είναι η μετεξέλιξη του πολίτη – ακροατή σε πολίτη – παραγωγό. Σε κάποια στιγμή δηλαδή κάποιος που βλέπει καλό θέατρο αποφασίζει να γίνει ερασιτέχνης ηθοποιός, όχι για να γίνει σπουδαίος ηθοποιός , αλλά για να εκφρασθεί μέσα από τη φωνή, το σώμα του, το κείμενο. ΄Η να ζωγραφίσει ή να ασχοληθεί ενεργά με κάποια μορφή τέχνης. Η Καλαμάτα αυτή την στιγμή έχει χιλιάδες πολίτες παραγωγούς τέχνης, που δίνουν την ψυχολογική μάχη τους και βγαίνουν από το κλουβί μέσα στο οποίο τους εγκλωβίζει μια σκληρή καθημερινότητα για να ανοιχθούν στον παράδεισο της έκφρασής τους. Στο πεδίο της πολιτικής, στις δύσκολες μάχες που δόθηκαν για την Αυτοδιοίκηση, για τα μεγάλα ζητήματα της πόλης, οι άνθρωποι αυτοί ανεξαρτήτως πολιτικής ένταξης ήταν οι μεγαλύτεροι υπερασπιστές του συμφέροντος της πόλης. Πάντα στις τοπικές κοινωνίες αναπτύσσονται καθημερινά τοπικά συμφέροντα που πολλές φορές εναντιώνονται στο μακροπρόθεσμο συμφέρον της πόλης. Να δώσω ένα ακραίο παράδειγμα: όταν αποφασίζεις να ρίξεις τους ορόφους και να μειώσεις το μπετόν αυτό προσκρούει στα άμεσα συμφέροντα κάποιων πολιτών που <βλάπτονται>. Αν σ΄αυτό δεν έχεις μαζί σου μία μερίδα πολιτών να το υπερασπιστείς δεν μπορείς να το περάσεις. Μπόρεσα να κάνω τέτοιες μεγάλες τομές, να δεκαπλασιάσω το πράσινο της πόλης, να μειώσω το τσιμέντο της κ.τ.λ. επειδή ακριβώς μέσα από τον πολιτισμό δημιουργήθηκε ο πολιτικός κριός μου για να κάνω μεγάλα πράγματα για το μέλλον της πόλης. ΄Ετσι, μέσω του πολιτισμού δημιουργείς ένα σημαντικό κεφάλαιο για να υπερασπισθείς το πιο πολύτιμο πράγμα που διαθέτει αυτή η χώρα , τον φυσικό και μνημειακό πλούτο της. Κι ακόμη, μπορείς να συνδέσεις με ένα τρόπο πολύ πιο δυναμικό τον πολιτισμό με την τοπική οικονομία. Ο πολιτισμός για την Καλαμάτα έγινε μεγάλος οικονομικός πόρος και έδωσε ένα αναπτυξιακό προσανατολισμό σε όλο τον νομό Μεσσηνίας. Πριν αναπτυχθεί ο πολιτισμός στην Καλαμάτα όλοι μιλούσαν για την ανάπτυξη του δευτερογενή τομέα, για ένα λιμάνι που πρέπει να γίνει διαμετακομιστικό κέντρο. Σιγά σιγά είδαν ότι το μέλλον της Καλαμάτας και της Μεσσηνίας πρέπει να στηρίζεται στην ποιότητα της πρωτογενούς παραγωγής και τον πολιτιστικό τουρισμό. Αυτά είναι τα δύο μεγάλα θεμέλια της ανάπτυξης που τώρα πλέον έχουν γίνει ένα κεκτημένο για όλους και για τους πολίτες και για τα πολιτικά στελέχη της περιοχής. Ο πολιτισμός μας έβαλε σε μια τέτοια τροχιά. Συμπερασματικά, η υπόθεση του πολιτισμού δεν είναι μόνο να προστατεύσουμε την κληρονομιά, την συνέχεια, την ιστορία -τέμνεται η συνέχεια της πόλης όταν χάνονται τα χνάρια της που είναι η διαχρονική της παρουσία, παραγωγή και μνήμη-, δεν είναι μόνο να σώσουμε το δομημένο και το φυσικό περιβάλλον μιας πόλης, αλλά είναι να δημιουργήσουμε την ασπίδα της για να πάρουν φωνή και να αποκτήσουν πολιτική υπόσταση δυνάμεις που καλούνται πλέον με ένα τρόπο πολύ δυναμικό να υπερασπισθούν το παρόν και το μέλλον του συμφέροντος της πόλης έναντι των μικρών καθημερινών και μερικές φορές χυδαίων συμφερόντων που αναπτύσσονται και που είναι και η βασική αιτία που έχουν καταστραφεί οι ελληνικές πόλεις.